J.S. BACH

About Well Tempered Keyboard

by Mehmet Okonsar

Türkçe

Well Tempered Keyboard,
What It Is And What It Isn't

“The Well Tempered Clavier, or Preludes and Fugues in all tones and semitones, in
major as well as minor, for the benefit and use of musical youth desirous of knowledge
as well as those who are already advanced in this study.
For their especial diversion composed and prepared by Johann Sebastian Bach currently
ducal Chapelmaster in Anhalt-Cöthen and director of chamber music, in the year 1722”

This text, appeared as a preface to the First Edition of the First Book of the Well Tempered Keyboard has been a source of vehement discussions among scholars for many centuries.

I believe the above paragraph to be the most correct and concise description of what is the Well Tempered Keyboard and I would like to comment shortly on it here.

‘Well Tempered’ refers to the tuning system developed by Andreas Werckmeister in 1691. In short, that tuning system, by shifting down the pure fifth intervals thus modifying the pure harmonic ratios between sounds permits one to compose and perform on all keys. A facility previously unavailable, only a range from all naturals (C major) up to keys with some three or four accidentals was practically usable. ‘Clavier’ means nothing else keyboard. Those pieces are then intended for
keyboard.

That keyboard may be a Clavichord, Harpsichord, a pipe organ and from today’s point of view: piano and electronic keyboards. In other words, Well Tempered Keyboard is to be played (if it is to be played at all) on any keyboard. Which keyboard with what sort of sounds is left to the discretion of the performer.

Thereafter come few interesting wordings. One of them is: for the benefit and use of musical youth desirous of knowledge (“Lehrbegierigen Musicalischen Jugend”).

Here Bach, points out, as in many of his published works, the pedagogical aspect of the Well Tempered Keyboard. Here, as it is common at that time, the musical education comprises both performance and composition. Following that, he mentions those who are already advanced in this study (“in diesem studio schon habil seyenden”).

Very interestingly, this reminds me few works by Joseph Schillinger (Kaleidophone) and Nicolas Slonimsky (Thesaurus of Scales and Melodic Patterns) because those not widely known but immensely worthy composers of our time have published similarly targeted books.

Forcing somewhat on the analogy, it also makes me think of some Artificial Intelligence oriented musical computer software such as Band in A Box™ or Jammer™ and
their specific ‘style libraries’.

The benefit and use of those who are already advanced in this study can well be thought as addressing to working composers, using the styles and musical ideas presented in the Well Tempered Keyboard in composing their own music.

That practice was quite common in Bach’s days and he himself have made many transcriptions of contemporary works by other composers, I believe those transcriptions were serving a similar purpose.

I am sure for a composer as practically minded and over-busy as J. S. Bach, making such a ‘styles catalog-library’ have been very profitable in ‘cataloguing’ his own ideas and compiling many other ones ready for practical uses, then it was a natural next step to publish it since if it serves his own purposes it may also serve others as well.

We shall keep in mind that publishing a musical work was a non-negligible financial investment and the composer, personally had to endorses it.

The fact that the Well Tempered Keyboard (except for few ones) does not show performance oriented ornaments (unlike the Goldberg Variations for example) reveals that his intention was not to publish a work designated to be performed by others.

Again, the original preface states that clearly. The aim was study and compositional use of it as ‘ideas-generating’ templates and ‘musical thesaurus’.

When we consider the Well Tempered Keyboard as a set of musical styles templates and not as a series of pieces to listen in succession, the "unmusical" ordering of the pieces in reference to their tonalities and to the moods of them makes sense. Listening to pieces raising chromatically by half steps in succession is a pain to (even) our modern ears and Bach has never composed such a tonal nonsense in any his larger pieces (Suites, Partitas etc.) as well as the inconsistency in succession of strong-soft, brilliant-intimate pieces repudiates the idea behind of listening the Well Tempered Keyboard as a whole in succession.

I recommend the listener to use from time to time the ‘Random Play’ features of the CD Player, even if it separates few very nicely connecting preludes and fugues, it can make the whole listening experience quite interesting (!).

When one looks at the relationship between the preludes and their related fugues, the CONTRAST relations seem more frequent. Those contrasts happen as SLOW-FAST or vice-versa (ex. VOL I Eb Maj. No.7 CD-I Track 13 and 14;
VOL I B Min. No.24 CD-II Track 10 and 11) and STRONG-SOFT or vice-versa (ex. VOL II C# Min. No.4 CD-II Track 18 and 19; VOL II G# Min. No.18 CD-III Track 16 and 17).

Besides that, preludes that are ‘preparing’ the fugue and smoothly leading to it (as a Prelude is always supposed to do) are mostly to be found in the first Volume. Some examples of them: VOL I C Maj. No.1 CD-I Track 1 and 2; VOL I C Min. No.2 CD-I Track 3 and 4; VOL I C# Min. No.4 CD-I Track 7 and 8.
Those preludes that are nicely leading to their respective fugues show also close stylistic unity as a pair.
Sometimes one finds a much more developed and extended prelude than its related fugue (ex. VOL I Eb Maj. No.7 CD-I Track 13 and 14; VOL II C# Min. No.4 CD-II Track 18 and 19). That ‘excessive’ stylistic variety seems to me a proof of the Well Tempered Keyboard being a set of musical style templates. Not even the Goldberg Variations shows that much unrelated variety.

19th. Century tradition residues make for irrelevant concepts about the tonalities and character relationship in Bach’s works. The character and tonality relationship of a piece was not clearly defined and widely used until Beethoven.

For Bach this is simply a superficial relationship.

Bach has compiled, modified and transposed many pieces to fit into the Well Tempered Keyboard. The transpositions we know about have been made from C to C# or F to G or F to A flat.

Looking for a deeply ‘organic’ relationship between the prelude and its fugue as in the movements of a Beethoven’s Sonata, or searching for a mathematical ratio among the tempi of a given Prelude and its Fugue or even, as an author did once, seeking references to the Bible in the occurrences of themes all through the Well Tempered Keyboard can be an amusing pastime and I am sure J. S. Bach would be the one to laugh most on the results. But if one tries to figure out what is the Well Tempered Keyboard and for what reason it has been composed why not to read once more what the composer says about:
“The Well Tempered Clavier, or Preludes and Fugues in all tones and semitones, in major as well as minor, for the benefit and use of musical youth desirous of knowledge as well as those who are already advanced in this study. For their especial diversion composed and prepared by Johann Sebastian Bach currently ducal Chapelmaster in Anhalt-Cöthen and director of chamber music, in the year 1722”

İyi (tam) Tampere Edilmiş Klavye
Nedir, Ne Değildir...

“İyi Tampere Edilmiş Klavye, ya da, Majör ve Minör tüm tonlarda ve yarım tonlarda, öğrenme arzusunda olan gençler ve bu (müzik) alanda daha ileri olanların yararlanması için prelüdler ve fügler. Onların (gençler ve müzik alanında ilerlemiş olanların) hoşça zaman geçirmesi için, Anhalt-Cöthen’de Dükün Müzik Ustası (Koro ve orkestra şefi) ve Oda Müziği yönetmeni olarak görev yapan Johann Sebastian Bach tarafından 1722 yılında bestelenmiş ve derlenmiştir”

Bach’ın 1722 yılında, dizinin ilk kitabının ilk baskısının başlık bölümünde yazdığı bu yukarıdaki açıklama yüzyıllardır tartışılmaktadır.

Bu açıklamanın elinizdeki yapıtın ne olduğunu tam olarak açıklayan tek ve en güvenilir açıklama olduğuna inanmaktayım ve yukarıdaki metni burada kısaca incelemek istiyorum.

“İyi Tampere Edilmiş” den kasıt, tüm tonlarda çalıp beste yapılmasını sağlayan, Andreas Werckmeister’in 1691 yılında geliştirdiği bir akort sistemidir. O dönemde yaygın olan akort sistemleri 2-3 yada 4 arıza (diyez-bemol)’den fazla arızalar içeren tonları, armonik uyumsuzluklar (dissonans) yüzünden kullanımı olanaksız duruma getirmekteydi.

“Klavye” deyimi ise gerçekten klavye anlamında kullanılmıştır. Bu Clavichord, Harpsichord (Klavsen), Org ve bugün için, piyano ve sentetizörleri de içerir.

Başka bir deyişle İyi Tampere Edilmiş Klavye, eğer çalınacaksa, herhangi bir Klavye üzerinden çalınacaktır. Hangi klavyede hangi seslerin kullanılacağı ise yorumcuya ve seslendirmenin pratik koşullarına bırakılmıştır.

Bu tanımlamaların ardından gelen birkaç ilgi çekici sözcük bulunmaktadır.
Bunlardan ilki: “öğrenme arzusunda olan gençler” (“Lehrbegierigen Musicalischen Jugend”) tanımıdır. Burada Bach, bu yapıtın didaktik amacını açıkça vurgulamaktadır. Çağın geleneğine uygun biçimde, yorumculuk ve bestecilik öğrenimi ayırımsız düşünülmüştür ve her iki alana, yorumculuğa ve besteciliğe yöneltilmiştir. Ardından “daha ileri olanların yararlanması” (“in diesem studio schon habil seyenden”) denilmektedir.

Bu deyim ilginç bir biçimde, çağımızda, Joseph Schillinger ve Nicolas Slonimsky gibi müzisyenlerin tasarladığı, Schillinger’in Kaleidophone ve Slonimsly’nin Thesaurus of Scales and Melodic Patterns adlı “müzikal figürler (motifler) ve stiller referans kitaplarını” ve diğer yandan Yapay Zeka (Artificial Intelligence) yöntemleri uygulayan bilgisayar ile bestecilik yazılımlarının (Band in A Box™ ve Jammer™ gibi) “stil kataloglarını” anımsatmaktadır.

Kuşkusuz Bach gibi son derece pratik düşünen ve çok yoğun bir çalışma temposu içinde olan bir besteci için böylesi bir “katalog” tasarlamak çok yararlı olmuştur, zaten dönemin çağdaş bestecilerinin yapıtlarının uyarlamalarını (transcription) yapmasının da böyle bir amaca yönelmiş olduğu kanısındayım.

Düşünün ki üst üste gelen nikâh ve cenazeler için besteler sipariş edilmekte, aynı zamanda her Pazar için birer Kantat gerekmekteydi ve tüm bunların yanı sıra çalıştırılması gereken koro ve orkestra vardı!
Böylesi bir çalışma temposunda, Bach, işine yarayabilecek her türlü kolaylığı kullanmak zorundaydı.
Bu yöntemlerden biri de her tonda bilinen bilinmeyen, özgün (J. S. Bach’ın kendi yarattığı) yada alıntı (dönemin önde gelen bestecileri, Fransız ve İtalyan ekollerinden) stillerden oluşan bir kitaplık yaratmaktı.

Kanımca İyi Tampere Edilmiş Klavye‘nin gerçek, pratik motivasyonu budur. Bu şekilde “İyi Tampere Edilmiş Klavye”yi bir stil katalogu olarak düşündüğümüzde, parçaların ard arda gelişindeki yapısal uyumsuzluklar (kısa-uzun-kuvvetli-yumuşak gibi) ve tonalitelerin, tonal müzik kavramına en aykırı biçimde ve kulağa en zıt gelecek şekilde kromatik olarak dizilişini de açıklamış oluyoruz. Başka bir deyişle, İyi Tampere Edilmiş Klavye kesinlikle bir bütün olarak dinlenilmesi için tasarlanmamıştır. Bunu bu şekilde ele almak Bach’ın besteciliğine yapılacak bir hakaret gibi gelmektedir. Hiçbir Partita ve Süitte, yada “Füg Sanatı”, “Goldberg Varyasyonları” gibi uzun yapıtlarda böyle bir dizilim ile karşılaşılmaz.

Bu CD’leri, CD çalarınızın, iyi bir klasik müzik dinleyicisi olarak şimdiye kadar çok sık kullanmadığınızı umduğum “RANDOM PLAY” özelliğini kullanarak da dinlemenizi öneririm.
Bu şekilde dinlemek, her ne kadar birbirlerine çok güzel bağlanan birkaç Prelüd-Füg ikilisini birbirinden ayırsa da, yapıtın bütünlüğüne hiçbir olumsuz etki yapmayacağı gibi büyük bir olasılıkla ard arda gelen tonalite değişimlerini belki de daha anlamlı kılacaktır.

Prelüd ve füg ilişkileri incelendiğinde en çok karşımıza çıkan ilişki KONTRAST ilişkisidir. Bu kontrast genellikle Hızlı-Yavaş (örn. VOL I Mib Maj. No.7 CD-I Track 13 ve 14; VOL I Si Min. No.24 CD-II Track 10 ve 11), Kuvvetli-Yumuşak (örn. VOL II Do# Min. No.4 CD-II Track 18 ve 19; VOL II Sol# Min. No.18 CD-III Track 16 ve 17) gibi ortaya çıkar.

Bunun yanı sıra fügüne doğru yumuşak geçiş sağlayan ve fügü hazırlayan prelüdler daha sık birinci ciltte bulunurlar.

Bu “yumuşak geçiş veren prelüdlere örnekler: VOL I Do Maj. No.1 CD-I Track 1 ve 2; VOL I Do Min. No.2 CD-I Track 3 ve 4; VOL I Do# Min. No.4 CD-I Track 7 ve 8.
Bu prelüdler aynı zamanda ilgili Fügleriyle çok yakın bir stil ilişkisindedirler. Bazen ise, ilgili fügden çok daha gelişmiş, uzun ve derin içerikli prelüdlerle karşılaşmaktayız (örn. VOL I Mib Maj. No.7 CD-I Track 13 ve 14;
VOL II Do# Min.No.4 CD-II Track 18 ve 19). Tüm parçalar, o çağda, bilinen yada bilinmeyen, denenmiş yada yepyeni, “eski moda-antik stil” (örn. VOL II Mi Maj. Füg No.7 CD-II Track 19) yada “modern” (örn. VOL II Sol# Min. Prelüd No.18 CD-III Track 16) olarak nitelendirilen tüm stilleri içermektedir.
Bu denli bir stil çeşitliliği, İyi Tampere Edilmiş Klavye’nin yukarıda açıklanan şekilde bir tür “Stil Referans Kitabı” olduğunu kanıtlamaktadır.

J. S. Bach’ın hiçbir diğer yapıtı, Goldberg Çeşitlemeleri bile, bu kadar çok çeşitli stili bu derecede şaşırtıcı bir biçimde yan yana sunmamaktadır.

On dokuzuncu yüzyıl Romantik yaklaşımın kalıntıları, günümüzde, Bach’ın tonalite seçimleri konusunda yanlış önyargılar şeklinde sürmektedir. Bir parçanın tonalitesiyle içeriğinin arasındaki ilişki, Beethoven’e kadar, çok net bir biçimde kalıplaşmamıştır. Bach için bu ilişki ancak çok yüzeyseldir.
İyi Tampere Edilmiş Klavye için birçok parçayı derlemiş ve bazılarını transpoze etmiştir.
Bu transpozisyon işlemleri örneğin Do’dan Do#’e yada Fa’dan Sol’e ve Fa’dan La bemol’e yapılmıştır.
Bu yüzden, daha sonraki bestecilerden edindiğimiz alışkanlıklardan sıyrılarak, Bach ve dönemi besteciler için, tonalitelere karakter yakıştırma-malı ve minör tonları “yavaş” parça olarak düşünmemeliyiz.
Prelüd ile ilgili füg arasında, bir Beethoven sonatının bölümlerinin arasındaki gibi ilişkiler aramak, bu ilişkileri Tempolar arasında matematiksel oranlar gibi düşünmek, hatta bir yazarın yaptığı gibi, füglerin temalarının parçaların içinde ortaya çıkışlarını saymak ve bulunan sayılar ile İncil arasında ilişkiler kurmak, çok eğlenceli olabilir ve buna en çok J. S. Bach’ın güleceğinden eminim, ancak eğer İyi Tampere Edilmiş Klavye nedir, neden bestelenmiştir, hangi amaca hizmet etmektedir diye düşünüyorsanız neden bestecinin yazdığı açıklamayı bir kez daha okumuyorsunuz?

“İyi Tampere Edilmiş Klavye, ya da, Majör ve Minör tüm tonlarda ve yarım tonlarda, öğrenme arzusunda olan gençler ve bu (müzik) alanda daha ileri olanların yararlanması için
prelüdler ve fügler. Onların (gençler ve müzik alanında ilerlemiş olanların) hoşça zaman geçirmesi için, Anhalt-Cöthen’de Dükün Müzik Ustası (Koro ve orkestra şefi) ve Oda Müziği
yönetmeni olarak görev yapan Johann Sebastian Bach tarafından 1722 yılında bestelenmiş ve derlenmiştir”